امروزه عمدتاً شهرها و جوامع سکونت­گاهی در مکان­هایی ایجاد یا بنا شده­اند که به­لحاظ مخاطرات طبیعی درمعرض وقوع انواع سوانح طبیعی و یا به­دلیل پیشرفت­های تکنولوژی در معرض انواع سوانح انسان­ساخت هستند. نگاهی­که تاکنون در مدیریت سوانح و مدیریت شهری وجود داشته، بیشتر نگاه مقابله­ای بوده است. دراین میان، تاب­آوری مفهوم جدیدی است که بیشتر در مواجهه با ناشناخته­ها و عدم قطعیت­ها به­کار برده شده و با مفهوم مواجهه با اختلالات، غافلگیری­ها و تغییرات معرفی می­شود و از آن به­عنوان انعطاف­پذیری لازم در برابر فشارها و تغییرات، جذب آن­ها و سازگاری با شرایط جدید و قدرت بازآفرینی یاد می­شود.
این رساله با مطالعه و تحقیق درخصوص مفاهیمی نوپا چون تاب­آوری و تاب­آوری اجتماعی و با استخراج و شناسایی شاخص­ها، مؤلفه­ها و عوامل تاب­آوری اجتماعی شهری، وضعیت کنونی شهر تبریز را مورد آزمون، بحث و بررسی قرار دهد و با مطالعه ویژگی­های خاص این شهر و شهروندانش؛ ضمن تبیین و ارائه شاخص­های این تحقیق براساس مدل مفهومی آن و مطابق شرایط بومی شهر تبریز، نقاط قوت و ضعف را شناسایی و پیشنهاداتی در راستای تقویت نقاط قوت و ترمیم نقاط ضعف ارائه نماید. بدیهی است که یافته­های این تحقیق تا حد بسیاری میزان و دلایل تاب­آور بودن شهر تبریز را در وضعیت کنونی و به­لحاظ ابعاد اجتماعی مشخص می­کند.
هدف از این تحقیق، ضمن تبیین ابعاد و مؤلفه­های اجتماعی تاب­آوری؛ ارزیابی و سنجش میزان تاب­آوری شهر تبریز در بعد اجتماعی و با در نظر گرفتن تهدید یا مخاطره طبیعی زمین­لرزه می­باشد. بنابراین در مرحله اول با بررسی مبانی نظری و ادبیات موضوع و مصاحبه با خبرگان و براساس تعاریف و مدل­های منتخب و مورد تأیید رساله و نیز مطالعات تطبیقی، عوامل، مؤلفه­ها و شاخص­های تاب­آوری اجتماعی شناسایی و مدل مفهومی تحقیق ارائه گردید و سپس دو پرسشنامه­ تهیه شد تا میزان اهمیت و وزن هر کدام از عوامل (توسط تحلیل پرسشنامه اول) و وضعیت آن­ها در کلان­شهر تبریز (توسط تحلیل پرسشنامه دوم) مطابق نظر خبرگان منتخب علوم مرتبط و مشرف بر وضعیت شهر تبریز تعیین شود. برای تجزیه و تحلیل داده­های پرسشنامه­ها از فنون آمار استنباطی و استخراج عامل­ها از روش تحلیل عاملی استفاده شده است. همچنین برای تعیین اعتبارسازه­ای و برازش مدل نیز روش تحلیل عاملی تأییدی مورد استفاده قرار گرفته است. برای پردازش داده­ها نرم­افزارهای Excel، SPSS و AMOS مورد استفاده واقع شده و برای آزمون روابط میان متغیرها در مدل و به­دست آوردن ارتباط و توالی متغیرها از تکنیکISM  استفاده شده است.
با توجه به تحقیق انجام شده مدل مفهومی مبین ابعاد اجتماعی تاب­آوری شهری ارائه گردید و در ادامه دستاوردهای تحقیق مشخص گردید، بیشترین عامل تاب­آوری اجتماعی شهر تبریز از آنِ مؤلفه اجتماعی – فرهنگی و سپس به­ترتیب از آنِ مؤلفه­های اجتماعی – شبکه­های اجتماعی و اجتماعی - فردی است و سپس با فاصله­ای مؤلفه­های اجتماعی – سیاسی و اجتماعی – اقتصادی از تاب­آوری متوسط برخوردار می­باشند. این در حالی است که مؤلفه اجتماعی – آمار زیستی در مرز تاب­آوری واقع شده و وضعیت مؤلفه­های اجتماعی – توسعه انسانی و اجتماعی – مدیریتی از عوامل پایین آمدن تاب­آوری اجتماعی شهر تبریز محسوب می­شوند.
کلمات کلیدی: تاب­آوری، ابعاد اجتماعی تاب­آوری، جوامع شهری، مدیریت ریسک و شرایط اضطراری، کاهش مخاطرات، زلزله، شهر تبریز.